Bijzonder boek: een Keukenmeidenroman

‘Heb je al leesvoer voor de feestdagen?’ vroeg een collega mij vlak voor kerst. Nee, dat had ik nog niet. ‘Dan moet je deze meenemen, echt een prachtboek!
Voor ik het wist lag er een heerlijk dikke roman voor mijn neus met de titel ‘Een Keukenmeidenroman’. Zowel de titel als de kaft waren nu niet bepaald waar mijn oog normaal gesproken op zou vallen, maar mijn collega heeft een goede smaak dus kreeg het boek het voordeel van de twijfel.
Gelukkig maar, want wat heb ik genoten van dit boek!

‘Een Keukenmeidenroman’ van Kathryn Stockett speelt zich af in het dorp Jackson, in het Mississippi van de jaren zestig, waar het toendertijd heel normaal was een zwarte hulp in de huishouding te hebben. Nu zijn de jaren zestig ‘slechts’ twintig jaar voor mijn tijd, maar ik kan er met mijn verstand niet bij dat er op deze manier met mensen om werd gegaan.

Ik las vol verbazing en met een kleur van verontwaardiging over de ‘Jim Crow wetten van het Zuiden’ waaraan ‘zwarten’ zich dienden te houden: ‘Negers en blanken mogen niet drinken uit hetzelfde fonteintje, ze mogen niet naar dezelfde filmhuizen, ze mogen geen gebruik maken van dezelfde sportvelden en telefooncellen’. Ik kan het niet geloven, is dit echt zo geweest? En nog maar zo kort geleden?

Toen ik het stuk las waarin door een blanke dame geëist wordt dat in iedere blanke woning een apart toilet wordt aangelegd voor de zwarte hulp, kreeg ik gewoon last van plaatsvervangende schaamte. De hulp mag wel alle huishoudelijke klussen doen en de verzorging van de (blanke) kinderen op zich nemen, maar van hetzelfde toilet gebruik maken, nee, dat mag dan weer niet. Een stukje uit het boek:

‘Hilly Holbrook introduceert het Sanitair Initiatief voor de Huishoudelijke Hulp, een maatregel ter voorkoming van ziektes. (-) Dames, wist u dat:
* 99% van alle ziektes van zwarten worden overgebracht door urine;
* blanken door vrijwel al deze ziektes permanent invalide kunnen raken, aangezien het ons aan de immuniteit ontbreekt die zwarten in hun donkere pigment meedragen;
* sommige bacteriën waarvan blanken dragers zijn ook schadelijk kunnen zijn voor kleurlingen?

Bescherm uzelf. Bescherm uw kinderen. Bescherm uw hulp.
Namens de Holbrooks zeg ik: Graag gedaan!

Ik word er gewoon een beetje triest van. Toch is dit boek echt een aanrader. Eén van de blanke dames vindt de regels en wetten net zo zot als ik en besluit er een boek over te schrijven. Niet zomaar vanuit haar eigen perspectief, als blanke dame met hulp, maar vanuit de hulp. Ze weet uiteindelijk, na lang proberen, het vertrouwen te winnen van de hulp van haar beste vriendin en ze begint het boek met alleen dit verhaal. Uiteindelijk werken er dertien vrouwen mee aan het boek, dat, nadat het uitgegeven wordt, grote gevolgen heeft voor iedereen.

Naast alle spanning die het schrijven van het boek voor de inwoners van Jackson met zich meebrengt, gebeuren er gelukkig ook heel mooie dingen.  
Wie in dit boek begint te lezen wil het in één zucht uitlezen, en terecht.