Door Ineke van Erp
Mohammed Ali Pasja, de gouverneur van Ottomaans Egypte, schenkt in 1827 een giraffe aan de Franse koning Karel X. Dit cadeau moet van Alexandrië naar Parijs vervoerd worden. Er gaan 2 Soedanese begeleiders mee, Hasan en Atir.
De giraffe Zafara wordt in het ruim van een boot getrokken – met de kop naar beneden – en vervolgens schuifelt ze wijdbeens en gebogen langs scheepsladingen tot het gat dat de zeemannen voor haar in het dak hebben gezaagd. Dan steekt ze haar kop erdoor. Van buitenaf zie je dan bij een van de twee masten de kop van Zafara door het gat naar boven steken. Er wordt een tentdoek gespannen ter bescherming tegen wind en regen.
Bij dit beeld ben ik om. Het wordt alleen nog maar mooier.
Eenmaal aangekomen in Marseille blijkt geen enkel vervoermiddel geschikt voor de reis naar Parijs. Besloten wordt de lange tocht te voet af te leggen. Zo start een bijzondere karavaan door Frankrijk. De Franse wetenschapper Etiënne Saint Hilaire, directeur van de dierentuin Jardin du Roi in Parijs, begeleidt de stoet. Samen met enkele gendarmes, koeien, paard en wagen met hutkoffers en voedselvoorraad trekken ze door Frankrijk. Het is een kleurrijk en exotisch geheel: Hasan met djellaba en tulband, Atir in pofbroek, rode fez, en aan de voeten babouches met opkrullende punt. Mensen drommen langs de straten en klappen, iedereen loopt uit om het grote vriendelijke monster te zien. Het is een nooit eerder vertoonde attractie. Het wordt een zware tocht, met veel verwikkelingen. Na 42 dagen bereiken ze Parijs en worden ontvangen door de koning. Een ware triomftocht. In processie paraderen ze door een driedubbele laag toeschouwers.
Dit boek is een historische roman, met uitgebreide voetnoten over alle historische feiten. Het is een avonturenroman, een reisverhaal, maar ook een psychologische roman. De verhouding tussen de Franse wetenschapper en de Arabische dierverzorger is aanvankelijk stroef en afwerend. Gedurende de tocht ontstaat vriendschap en respect, en langzaam vervalt het statusverschil. Discriminatie op basis van huidskleur en godsdienst was aan de orde in 1827, maar is ook nog steeds een actueel thema.
De tocht met de “vriendelijke reus” deed me denken aan de tocht van de Reuzen door Leeuwarden, toen Leeuwarden Culturele hoofdstad was. Ook ik stond toen langs de kant van de weg in de ban van een enorm spektakel. Wat was dat mooi. Dit voelde de Franse bevolking ook in 1827.
De hoofdrol is voor de giraffe Zafara , de vriendelijke reus, die onvermoeibaar door Frankrijk wandelt, die zelfs kan knipogen, die sluit je in je hart.
